ΤΟ ΠΙΤΣΙΡΙΚΙ

Εν αρχή ην ο Λόγος, και ο Λόγος ην προς τον Θεόν, και Θεός ην ο Λόγος». Η φράση με την οποία ο Ιωάννης ανοίγει το ευαγγέλιό του ηγεμόνευσε για πολλούς μετά Χριστόν αιώνες στη Δύση. Εξέφρασε τον θρίαμβο της θεο-λογοκρατίας και τη συντριβή της αρχαιοελληνικής λογοκρατίας, όπου λόγος ήταν ο κοινός ή ο σύνθετος νους, το μέτρο του κόσμου ή τουλάχιστον το μέτρο αντίληψης του κόσμου. Η μεσολάβηση του θεού καπέλωσε και τον κοινό και τον σύνθετο νου. Ο Λόγος έγινε και φόβος και παρηγοριά για όσα φρικτά περίμεναν τις δύσμοιρες ανθρώπινες υπάρξεις, μέχρι που ήρθαν οι…ανθρωπιστές και λίγο μετά οι διαφωτιστές (ομολογώ ότι μ’ έχει πιάσει κάποια εμμονή με τον διαφωτισμό, αλλά τόσο πίσω μάς έχει οδηγήσει ο νεο-σκοταδισμός) κι αποκατέστησαν την κυριαρχία του Ορθού Λόγου. Ο ορθολογισμός τους άλλαξε πολλά στη ζωή των ανθρώπων, τουλάχιστον στη Δύση, και έσπασε το μονοπώλιο του ανορθολογισμού, ο οποίος εδώ και τέσσερις αιώνες σε γενικές γραμμές  περιθωριοποιείται. Ζούμε στην εποχή του ορθολογισμού και ουδείς διανοείται να διακηρύξει ότι οποιαδήποτε πολιτική απόφαση, οικονομική επιλογή ή διοικητική πράξη είναι προϊόν θείας επιφοίτησης, προφητείας ή ονειρικής αποκάλυψης, χωρίς να τον πάρουν στο ψιλό. Ακόμη κι όταν εισηγείται τα πιο ανορθολογικά πράγματα.

By…kibi

Το μνημόνιο, αίφνης, και οι εξ αυτού εκπορευόμενες κυβερνητικές αποφάσεις και συνέπειες προβάλλονται ως η πεμπτουσία του ορθολογισμού. Σε βαθμό ώστε ακόμη και τα πιο παράλογα αποτελέσματά τους να αποκαλούνται «εξορθολογισμός». Ως εξορθολογισμός προβλήθηκε η ισοπεδωτική μείωση μισθών και συντάξεων, αλλά ο ορθολογισμός των εξορθολογιστών αποφεύγει να σχολιάσει τη λογική συνάφεια ανάμεσα στη μείωση αυτή και την καταστροφική ύφεση που προκάλεσαν. Όπως αδυνατούν, επίσης, να εξηγήσουν ορθολογικά πώς είναι δυνατό να προκύψει ανάκαμψη μέσω της καταναλωτικής εξουθένωσης, πώς δηλαδή μπορεί να προκύψει αύξηση εισοδήματος μέσω της μείωσής του.

Έχουμε πήξει  στους ορθολογιστές που μας ταράζουν στον ανορθολογισμό κρυμμένο πίσω από τον ευφημισμό του «εξορθολογισμού». Εξορθολογισμός αποκαλούνται οι απολύσεις, το κούρεμα των μισθών, η μετάλλαξη των εργασιακών σχέσεων σε κάτι που προσομοιάζει σε δουλοπαροικία, ενίοτε και σε καθαρή δουλεία, ακόμη και το λουκέτο. Εξορθολογισμός είναι επίσης το μπάχαλο στον κρατικό μηχανισμό μέσω της κινητικότητας-διαθεσιμότητας, η αδυναμία των νοσοκομείων να προγραμματίσουν ακόμη και επείγουσες χειρουργικές επεμβάσεις λόγω έλλειψης υλικών, η μετατροπή του ΕΟΠΥΥ σε Καιάδα για χρόνια ασθενείς και υπερήλικες, η διαρκής υποβάθμιση του σχολείου και του πανεπιστήμιου, η μετατροπή του φορολογικού μηχανισμού σε απαλλοτριωτή ακινήτων και λογαριασμών, τα αλλεπάλληλα μέτρα λιτότητας που από οριζόντια βαφτίζονται κάθετα, πλάγια, κυκλικά ή τεθλασμένα, λες κι η ονομασία τους θα τα κάνει λιγότερο οδυνηρά.

Αυτό που περιγράφεται ως ορθολογισμός εξελίσσεται σε έναν θρίαμβο της αλογοκρατίας (καμιά πρόθεση να προσβάλω με τον όρο τα συμπαθή τετράποδα άλογα, που έχουν περισσότερη σχέση με τον Ορθό Λόγο απ’ ό,τι οι μνημονιακοί «λογοκράτες»). Το αποτύπωμα της μνημονιακής αλογοκρατίας είναι ορατό στην καθημερινότητα των θυμάτων της. Φίλος εκπαιδευτικός μου περιέγραψε απλά τον ανορθολογισμό του «εξορθολογισμού» στην παιδεία. Τέλη Οκτωβρίου, κι ενώ εισπράττει κανονικά τον μισθό του, δεν έχει ακόμη τοποθετηθεί σε οργανική θέση, παραμένοντας μετέωρος στη λίστα της «κινητικότητας», κάτι σαν το Limbo της καθολικής μυθολογίας, η κόλαση των αναμάρτητων που τους βαρύνει μόνο το προπατορικό αμάρτημα, το ότι είναι μόνιμοι δημόσιοι υπάλληλοι. Όταν αποφάσισε να ενοχλήσει μόνος την αρμόδια περιφερειακή διεύθυνση για να δουλέψει, επιτέλους, οι αρμόδιοι (και πανικόβλητοι) προϊστάμενοι του πρότειναν μετακίνηση σε όμορη εκπαιδευτική περιφέρεια, η οποία με τη σειρά της μπορεί να τον μετακινούσε σε άλλη περιφέρεια, πιθανότατα νησιωτική, από την οποία πάντως δυο-τρεις συνάδελφοί του έχουν αποσπαστεί και εργάζονται στη γραμματεία της δικής του περιφερειακής διεύθυνσης, όπως με έκπληξε διαπίστωσε. Του πρότεινε επίσης την «εναλλακτική» μιας θέσης γραμματειακής υποστήριξης σε ένα ΙΕΚ, αν και η θέση που για χρόνια κατείχε σε επαγγελματικό λύκειο παραμένει κενή και οι μαθητές πορεύονται ακάθεκτοι προς τον Νοέμβριο χωρίς φιλόλογο, περιμένοντας έναν καθηγητή που θα μετακινηθεί από τη Μακεδονία, από την Κρήτη ή ποιος ξέρει από πού αλλού.

Αυτό που συμβαίνει στη μικροκλίμακα ενός σχολείου ή μιας εκπαιδευτικής περιφέρειας, στη μεγάλη κλίμακα του εκπαιδευτικού συστήματος εξελίσσεται στη χειρότερη σχολική χρονιά εδώ και δεκαετίες. Με αβυσσαλέα κενά, θεσμούς όπως το ολοήμερο που παρακμάζουν, χωρίς να έχουν ποτέ ακμάσει, καθηγητές που θα μπουν για πρώτη φορά στην τάξη τον Νοέμβριο και εξ ορισμού έχουν χάσει το παιχνίδι με τους δύσκολους εφήβους, σχολικά κτίρια αφύλακτα, πανεπιστήμια εκτός λειτουργίας. Στη μέγιστη κλίμακα της χώρας το φαινόμενο τείνει να επιβεβαιώσει τον ορισμό του αποτυχημένου κράτους.

Ο θρίαμβος της αλογοκρατίας ίσως αποκαλύπτεται πιο έντονα σε μια εξέλιξη των ημερών: στο γεγονός ότι ο σκληρός πυρήνας του κράτους χρηματοδοτεί τη μελλοντική έξωσή του από τα κτίρια που του ανήκουν. Προβλήθηκε ως πεμπτουσία του Ορθού Λόγου η πώληση και επαναμίσθωση 28 κτιρίων, συνολικής επιφάνειας άνω των 270.000 τετραγωνικών, στα οποία στεγάζονται πέντε υπουργεία και 23 κρίσιμες κρατικές υπηρεσίες, όπως η ΓΑΔΑ, στις θυγατρικές real estate δύο τραπεζών, οι οποίες με τη σειρά τους οδεύουν σε ξένα funds. Το Δημόσιο εισέπραξε 261 εκατ. ευρώ, αλλά απ’ αυτή τη στιγμή θα πληρώνει ως νοικάρης 30 εκατ. τον χρόνο για να χρησιμοποιεί αυτά που του ανήκαν, ενώ επωμίζεται και το κόστος της ασφάλισης και τακτικής συντήρησής τους. Σε είκοσι χρόνια θα έχει καταβάλει στους νέους ιδιοκτήτες περίπου 600 εκατ. ευρώ, για να αποπληρωθεί μέρος του αβίωτου κρατικού χρέους που αντιστοιχεί σε λιγότερο από το μισό του νέου χρέους που δημιουργεί. Συν τοις άλλοις, το κράτος σε είκοσι χρόνια θα έχει το δίλημμα ή να βρεθεί άστεγο ή να πληρώσει για να ξαναγοράσει την περιουσία του σε τιμές αγοράς. Στην καλύτερη περίπτωση, λοιπόν, αυτή η «ορθολογική» συναλλαγή θα έχει κοστίσει στο κράτος τουλάχιστον το εξαπλάσιο του τιμήματος που εισέπραξε. Αν έχει να τα πληρώσει, βεβαίως. Κι επειδή ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες, υπάρχει και το επιπλέον ερώτημα: τι θα συμβεί αν το κράτος βρεθεί σε αδυναμία πληρωμών, άρα αδυνατεί να καταβάλλει τα μισθώματα στους νέους σπιτονοικοκύρηδες της ακίνητης περιουσίας του;  Θα παρέχει τις υπηρεσίες του υπαίθρια, στις πλατείες και στα πεζοδρόμια;

Στον πυρήνα της σκέψης της μνημονιακής αλογοκρατίας, που διαπερνά κάθε κυβερνητική απόφαση εδώ και τέσσερα χρόνια, βρίσκεται η Πίστη. Η τραπεζική και η χρηματοπιστωτική εν γένει. Η οποία, εντέλει, είναι μια καθαρή, ανορθολογική πίστη, αντίστοιχη της θρησκευτικής. Οι αλογοκράτες θεωρούν αδιανόητο να μην αποπληρωθεί το χρέος, παρ’ ότι γνωρίζουν ότι είναι αδιανόητο και το να αποπληρωθεί. Εξ ου και παζαρεύουν την ελάφρυνσή του. Εδώ, όμως, προκύπτει σύγκρουση (αν)ορθολογισμών. Ο (αν)ορθολογισμός του πιστωτή τού επιτρέπει να δημιουργεί χρήμα εκ του μη όντος, να το δανείζει και να απαιτεί εξόφλησή του, αλλά σε χρήμα ή είδος εντελώς χειροπιαστά. Ο (αν)ορθολογισμός του οφειλέτη τού επιβάλει να εξοφλήσει τα δανεικά σε υπαρκτά χρήματα και περιουσιακά στοιχεία, έστω κι αν χρειαστεί ο ίδιος- ως άτομο, ως κοινωνία, ως κράτος- να εξαϋλωθεί, όπως και το άυλο χρήμα που δανείστηκε, σε βαθμό που να αδυνατεί να πληρώνει πια, γιατί απλώς δεν θα υπάρχει. Το αποτέλεσμα είναι ο όρκος της Πίστης να εξελίσσεται σε αμοιβαία Απιστία. Αυτό το χρέος, και οποιοδήποτε κρατικό χρέος, δεν πρόκειται να εξοφληθεί ποτέ. Υπάρχει για να συντηρεί την Πίστη, τον ανορθολογισμό που κινεί το σύμπαν του οικονομικού «ορθολογισμού», μια ορθοδοξία που δεν έχει Παράδεισο, μόνο Κόλαση, Limbo και Καθαρτήριο.

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ

ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΗΣ: Να… το ζήτημα είναι… μήπως ξέρετε αν υπάρχει καμιά πυρκαγιά στο σπίτι σας. ΚΥΡΙΑ ΣΜΙΘ: Για ποιο λόγο μας ρωτάτε;

ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΗΣ: Είναι γιατί… συγχωρέστε με, αλλά ξέρετε έχω εντολή να σβήσω όλες τις πυρκαγιές στην πόλη.

(…..)
ΚΥΡΙΟΣ ΜΑΡΤΙΝ: Δεν πάνε καθόλου καλά οι δουλειές αυτή την εποχή, ε!
ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΗΣ: Απ’ το κακό στο χειρότερο. Δεν κάνουμε σεφτέ. Πού και πού καμιά καπνοδόχος, καμιά αχυροκαλύβα, τιποτένια πράγματα, ανάξια λόγου. Κι όταν δεν υπάρχει κατανάλωση, το κέρδος παραγωγής είναι ελαχιστότατο. 
ΚΥΡΙΟΣ ΣΜΙΘ: Δυστυχώς σε όλα το ίδιο συμβαίνει, τίποτα δεν πάει μπροστά. Το εμπόριο, η γεωργία, όλα βρίσκονται σε κακή κατάσταση φέτος, όπως και με τις πυρκαγιές. 
ΚΥΡΙΟΣ ΜΑΡΤΙΝ: Έλλειψις σιτηρών, έλλειψις πυρκαγιών.
ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΗΣ: Κατά συνέπεια έλλειψις κατακλυσμών.
ΚΥΡΙΑ ΣΜΙΘ: Ναι, αλλά έχουμε ζάχαρη.
ΚΥΡΙΟΣ ΣΜΙΘ: Αυτό συμβαίνει γιατί την εισάγουμε από το εξωτερικό. 
ΚΥΡΙΟΣ ΜΑΡΤΙΝ: Για τις πυρκαγιές είναι πιο δύσκολο. Έχουν βλέπετε πολύ μεγάλη φορολογία. 

Ευγένιου Ιονέσκο, «Η φαλακρή τραγουδίστρια»

(Ελεύθερος Σκοπευτής, Επενδυτής, 25/10/2013)