ΤΟ ΠΙΤΣΙΡΙΚΙ

Η θεατρική εκδοχή μιας βραβευμένης ταινίας, ενός σκηνοθέτη που έβαλε στον κινηματογραφικό χάρτη το περιθώριο, τους ακραίους και πολύπλοκους ήρωες της ζωής. Ένας ρόλος – πρόκληση, μιας τραβεστί που διεκδικεί την αποδοχή, το δικαίωμα στη συνύπαρξη, στην ομορφιά. Η Κατερίνα Λέχου δεν δίστασε να πει το «ναι» στην πρόταση του Πέτρου Ζούλια να πρωταγωνιστήσει ως τραβεστί Αγράδο στο «Όλα για τη μητέρα μου» του Πέδρο Αλμοδόβαρ (από 8 Νοεμβρίου στο θέατρο «Ακροπόλ»). Είχε ήδη διαλέξει μέσα της αυτόν τον ρόλο για αυτή την παράσταση. Και αγάπησε την ηρωίδα της με όλες τις αντιφάσεις και τις ρωγμές της. Είναι, άλλωστε, από τις ηθοποιούς που τάσσονται ψυχή τε και σώματι σε ένα πράγμα κάθε φορά, όπως λέει και η ίδια. Και δεν είναι το μόνο που μας λέει

Είναι μια ιστορία που θέτει πολλά ζητήματα: φύλου, ταυτότητας, αποδοχής, AIDS. Η δική σας παράσταση εστιάζει κάπου περισσότερο ή σε όλα; Ακούμε αυτούσιο το σενάριο;
Καταρχήν έχει γίνει μια θεατρική διασκευή με την επιμέλεια του Αλμοδόβαρ από τον θεατράνθρωπο Σάμιουελ Άνταμσον. Κατά τη γνώμη μου, οι ρόλοι είναι πιο εμπεριστατωμένοι. Στο σινεμά είναι μόνο εικόνα. Μπορεί, βέβαια, όπως λένε, μια εικόνα να ισοδυναμεί με χίλιες λέξεις. Εδώ, επειδή δεν έχουμε τη δυναμική του σινεμά, υπάρχει κείμενο που διανθίζει τους χαρακτήρες και τους κάνει πιο γλαφυρούς. Είναι πιο ουσιαστικό το θεατρικό. Τα θέματα που αναφέρατε είναι τα επιμέρους. Για μένα, έτσι όπως διαβάζω το έργο, η ουσία είναι η συνύπαρξη διαφορετικών κόσμων. Κάθε γυναίκα από αυτές, η καλόγρια, η τραβεστί, φέρει κι έναν κόσμο. Όλοι αυτοί οι κόσμοι καλούνται, με έναν τρόπο, να συνυπάρξουν, να συνδεθούν και να συνομιλήσουν. Αυτό θεωρώ ότι είναι το κύριο νόημα του έργου, που είναι πολύ βαθύ, πλατύ, επίκαιρο.

Επομένως οι λέξεις κλειδιά είναι «αποδοχή» και «συνύπαρξη». Στην Ελλάδα σήμερα, τα έχουμε κατακτήσει αυτά ή «παίζονται»;
Δεν «παίζονται» καθόλου. Δεν συμβαίνουν. Δεν υπάρχει αποδοχή του ενός προς τον άλλον, ούτε σεβασμός στη διαφορετικότητα, ούτε συνύπαρξη και συνενοχή. Δυστυχώς ακόμα καθένας είναι για την πάρτη του.

Το βλέπουμε κυρίως στη συμπεριφορά μας απέναντι στους μετανάστες…
Κληθήκαμε να αποδεχτούμε ανθρώπους με άλλες παραδόσεις και άλλους κόσμους, και μάλιστα σε μια ζόρικη στιγμή της δικής μας επικαιρότητας. Όταν δεν έχει ο Έλληνας δουλειά και έρχονται τόσοι ξένοι, καταλαβαίνετε τι άγρια συναισθήματα εγείρει αυτό το πράγμα. Η φτώχεια και η απελπισία φέρνουν εγκληματικότητα. Αλλά εκεί είναι που πρέπει να κάτσεις και να σκεφτείς. Δεν μπορείς να αντιδράς σπασμωδικά. Θα μου πείτε τώρα πώς να ενημερωθεί ο κάθε άνθρωπος που είναι αδαής και αμόρφωτος. Αλλά βλέπεις μια φοβερή μετακίνηση ανθρώπων σε όλο τον κόσμο, είτε για κλιματολογικούς είτε για πολιτικούς λόγους. Αυτό είναι ένα γεγονός μη αναστρέψιμο. Θέλει μια άλλου είδους διαχείριση. Πώς πας στη Νέα Υόρκη και αποδέχεσαι εκ προοιμίου ότι θα βρεις όλες τις φυλές του κόσμου; Κάπως έχει περάσει στη νοοτροπία των ανθρώπων και συνυπάρχουν μ’ έναν τρόπο. Εδώ ήταν έξω από την πραγματικότητά μας. Αλλά είναι ένα γεγονός.

Μένετε σε γειτονιά με μετανάστες;
Ναι, μένουν πολλοί μουσουλμάνοι, γιατί βλέπω τις γυναίκες με τις μαντίλες, τσιγγάνοι κ.ά. Οτιδήποτε βλέπω πάνω από δύο φορές το συνηθίζω. Αλλά το θέμα δεν είναι να το συνηθίσω. Προσπαθώ να το καταλάβω, να το εντάξω στη ζωή μου και να δω πώς θα ζήσω με αυτό το πράγμα. Εγώ δεν μπορώ να κάνω κάτι άλλο. Δεν είμαι κράτος. Ούτε μπορώ να βρω σε ανθρώπους δουλειά. Μακάρι να μπορούσα να το κάνω. Σαν τον Ιταλό που έστειλε τους ανθρώπους σε νησί. Αυτή είναι μια πολιτική πράξη.

Πάμε πίσω στην παράσταση. Είναι γυναικεία;
Απολύτως. Ο Αλμοδόβαρ πιστεύει – και το πρεσβεύει σε όλες του τις ταινίες – ότι η γυναίκα είναι ο πυρήνας για όλα τα πράγματα. Και εδώ αυτό ισχύει σε όλο του το μεγαλείο. Εξ ου και ο τίτλος «Όλα για τη μητέρα μου». Ακόμα και οι αντρικοί χαρακτήρες έχουν γυναικεία χαρακτηριστικά. Μέσα από τους ρόλους τους αναδεικνύεται η θηλυκή τους πλευρά.

Το σινεμά του Αλμοδόβαρ είναι πάντα στην κόψη της υπερβολής, του κιτς, της γραφικότητας, της καρικατούρας. Είναι δύσκολο να βρεις την τομή ισορροπίας σε αυτό; Να μείνεις ένα βήμα πριν από όλα αυτά;
Στο θεατρικό είναι πιο εύκολο, γιατί βοηθάει το κείμενο, είναι πιο βαθύ. Για παράδειγμα, είναι απίστευτο τι λέει για τη γυναίκα που υποδύομαι. Ξεκινάει γκροτέσκ, γίνεται όλο και πιο αληθινή και καταλήγει σπαρακτική. Ο Αλμοδόβαρ έχει μια λατρεία για τον περιθωριακό κόσμο. Ήταν ο πρώτος που έκανε ταινίες για τραβεστί (εννοώ σαν γλώσσα, να εντάξει τέτοια πρόσωπα, τα οποία δεν τα «έπιαναν» στη φιλμογραφία). Έτσι κι αλλιώς έχουν μια υπερβολή αυτά τα πρόσωπα. Αλλά ακόμα και οι πιο «κανονικοί» του ήρωες έχουν φοβερές παρεκκλίσεις. Κάνουμε δύο μήνες πρόβα και κάθε μέρα ανακαλύπτω καινούργια πράγματα που δεν τα έχω προσέξει.

Είδατε την ταινία πολλές φορές;
Την είχα δει παλιά. Την είδα ξανά μια φορά το καλοκαίρι, όταν μου δόθηκε το κείμενο, γιατί την είχα ξεχάσει. Παρακολούθησα, βέβαια, πολλές ταινίες με τραβεστί. Είχα δει μερικές, όπως το «Παιχνίδι των λυγμών».

Πήρατε το αμάξι να κατευθυνθείτε προς τη Συγγρού να δείτε πώς κινούνται τη νύχτα οι τραβεστί;
Αυτό το έκανα στη Νέα Υόρκη, όπου έμεινα το καλοκαίρι είκοσι μέρες. Δεν με ενδιέφερε να δω ένα drag queen show, γιατί και την ηρωίδα μου δεν τη βλέπουμε την ώρα της εργασίας της, αλλά στο σπίτι της και στη δουλειά της ως βοηθού στο θέατρο. Ήθελα, λοιπόν, να δω πώς συμπεριφέρονται το πρωί. Πήγαινα στα μέρη που ψωνίζουν, που τρώνε, που πίνουν καφέ. Πριν δηλαδή φτιαχτούνε… Το show time είναι κάτι τελείως διαφορετικό. Όπως επίσης το ψωνιστήρι και η ώρα που μιλάνε με τους πελάτες.

Και τι παρατηρήσατε;
Δεν βλέπεις αυτήν την τρομακτική υπερβολή, ούτε αγριότητα. Ήταν πιο ήπια τα πράγματα, ακόμα κι όταν πήγαιναν για ψώνια στα διάφορα μαγαζιά που είναι για τραβεστί. Ξέρετε, είναι αληθινοί άνθρωποι. Για μένα αυτός ήταν άγνωστος κόσμος. Δεν έχει τύχει ούτε να έχω φίλους τραβεστί ούτε να τις συναναστραφώ. Και δεν ήθελα καθόλου να πέσω στη λούμπα να κάνω το περίγραμμα του ρόλου. Εγώ την Αγράδο την έχω αγαπήσει πολύ. Βλέπω τον πόνο, τη μοναξιά της, την κακία της, τη ζήλια, τον ανταγωνισμό, την κυνικότητά της.

Η Αγράδο έχει έναν φοβερό μονόλογο, όπου λέει πόσο κόστισε η αυθεντικότητά της. Πόσο στοίχισε η μύτη της, τα χείλια της, τα στήθη της…
Αυτός ο μονόλογος στο θεατρικό είναι κατακερματισμένος σε τέσσερα διαφορετικά μέρη, τα οποία εντάσσονται μέσα στη γενική δράση. Από τη μία λέει ότι κοστίζει πολύ να είσαι αυθεντικός, από την άλλη λέει ότι αυθεντικός είναι αυτός που κυνηγάει τα όνειρά του. Αυτό είναι πολύ αληθινό, παρόλο που φαντάζει υπερβολή στα μάτια ενός «κανονικού» ανθρώπου. Σίγουρα έχει μια παρέκκλιση. Και ειδικά στην τραβεστί, γιατί ξέρετε δεν είναι μια γυναίκα παγιδευμένη στο σώμα ενός άντρα. Η τραβεστί είναι… βυζιά και πουλί. Καθαρές δουλειές. Από τη μέση και κάτω άντρας, από τη μέση και πάνω γυναίκα. Άρα ήταν πιο μπλεγμένο στο μυαλό μου. Το άλλο είναι κατανοητό. Βλέπω ανθρώπους που πραγματικά θα έπρεπε να έχουν γεννηθεί γυναίκες. Αυτό είναι οκέι. Αυτές είναι οι τρανσέξουαλ.

Εσείς θα κάνατε πλαστική;
Δεν κατακρίνω τίποτα, γιατί η ανάγκη είναι προσωπική υπόθεση. Όλοι θέλουμε να είμαστε ωραίοι, νέοι, φρέσκοι. Απλώς κοιτάζω να μην μου «φοράνε» ανάγκες. Μια ολόκληρη εποχή μας «φόρεσε» ακίνητες μούρες. Εμένα μου αρέσουν οι εκφραστικές φάτσες.

Έχουμε δει φοβερές ηθοποιούς να μην μπορούν να εκφραστούν όταν παίζουν. Τρανταχτό παράδειγμα η Νικόλ Κίντμαν.
Φαντάζομαι πλέον το κατάλαβε και η ίδια. Να σας πω κάτι απλό. Εγώ έχω μικρό στήθος και ξέρω ότι στους άντρες δεν αρέσει. Έχω ακούσει να λένε για μένα «καλή είναι, αλλά δεν έχει βυζί». Μα είναι δυνατόν να πάω εγώ να βάλω στήθος επειδή αρέσει στους άλλους; Θα το έκανα μόνο αν το ήθελα πραγματικά.

Είστε απολύτως συμφιλιωμένη με αυτό που είστε;
Αυτό που ξέρω είναι ότι δεν έχω καμία σχέση με αυτό που ήμουν στα είκοσι πέντε. Η αυτοπεποίθηση, η σιγουριά, η αποδοχή που νιώθω τώρα, στα 46 μου, έχει προκύψει από πολλή δουλειά, πόνο, λάθη. Στα είκοσι πέντε μου με σιχαινόμουν. Με τα χρόνια μαθαίνεις να αγαπάς το «πακετάκι» σου.

Λέγαμε πριν ότι για τις ανάγκες της Αγράδο θα τσαλακωθείτε, θα μεταμορφωθείτε. Τα τελευταία χρόνια μάλλον επιδιώκετε να τσαλακώνετε την εικόνα της ωραίας. Στην τηλεόραση έχετε κάνει δύο φορές συνεχόμενα τη μαμά («Νησί», «Ευτυχισμένοι μαζί»).
Μα αυτά είναι απλά… μαθηματικά. Αν δεν ξέρεις να κάνεις πρόσθεση και αφαίρεση, καλύτερα κάτσε στο σπίτι σου. Αυτό δεν σημαίνει ότι αποκλείεται αύριο να με καλέσουν να παίξω μια γοητευτική γυναίκα. Αλλά θα είναι μια ώριμη γοητευτική γυναίκα. Μπορώ να συναγωνιστώ μια κοπέλα 25 χρόνων; Είναι κωμικό. Βλέπω και άλλες συναδέλφους μου μικρότερες, π.χ. τη Ναταλία Δραγούμη, να κάνουν τη μαμά.

Τι άλλο κάνετε αυτή την περίοδο;
Τίποτα, εκτός από τις δουλειές της καθημερινότητας. Δεν μπορώ να κάνω δύο πράγματα μαζί. Είμαι πολύ μονόχνωτη.

Έχετε κάνει όμως στο παρελθόν παράλληλα θέατρο και τηλεόραση.
Κατά τύχη! Και κατ’ ανάγκη, ποτέ κατ’ επιλογήν. Δεν τα καταφέρνω. Όταν είμαι σε μια δουλειά δεν υπάρχει χώρος στο κεφάλι μου για κάτι άλλο. Είμαι ανεπαρκής και σε άλλα καθήκοντα. Ως θεία, ως κόρη… Με πήρε τηλέφωνο σήμερα η μαμά μου και με ρώτησε πότε ανεβαίνει η παράσταση. Και μου είπε «α, κατάλαβα, θα σε δούμε μετά την 1η Νοεμβρίου».Χρυσούλα Παπαϊωάννου .. http://www.topontiki.gr/