Σπόνσορες και διοργανωτές έχουν σφετεριστεί τον κλασικό Μαραθώνιο που καθιερώθηκε προς τιμήν της πορείας ειρήνης του Γρηγόρη Λαμπράκη. Στην πορεία ο αγώνας μεταλλάχθηκε σε «Μαραθώνιο Alpha», και κατάντησε σήμερα στο…κοσμικό event «31ος Κλασσικός Μαραθώνιος ΟΠΑΠ», με δεκάδες χορηγούς και με αλμυρό δικαίωμα συμμετοχής.

Του Νικόλα Λεοντόπουλου

31ος ο Μαραθώνιος, οπότε ας γυρίσουμε 31 χρόνια πίσω, στο 1983. Το ΠΑΣΟΚ βρίσκεται λιγότερο από δύο χρόνια στην εξουσία, και ο ΣΕΓΑΣ (η ελληνική ομοσπονδία στίβου), σε συνθήκες πυρετού προοδευτικότητας, καθιερώνει τον «Διεθνή Αγώνα Ειρήνης Γρηγόρη Λαμπράκη», καταργώντας ταυτόχρονα τους Μαραθώνιους όπως γίνονταν έως τότε.

Λυσσάρι για όσους δεν γνωρίζουν. Γρηγόρης Λαμπράκης: Σπουδαίος πρωταθλητής και γιατρός πριν τον πόλεμο, αντιστασιακός στον πόλεμο, ειρηνιστής μετά, βουλευτής της ΕΔΑ. Η δολοφονία του το 1963 από το παρακράτος προκαλεί παγκόσμια συγκίνηση και γίνεται το διάσημο σε όλο τον κόσμο «Ζ»: βιβλίο του Βασίλη Βασιλικού και ταινία του Κώστα Γαβρά.

Το 1998 το ΠΑΣΟΚ βρίσκεται ακόμα στην εξουσία αλλά οι εποχές έχουν αλλάξει – στην Ελλάδα και διεθνώς. Γίνεται η πρώτη φάση απο-λαμπρακοποίησης: ο μαραθώνιος ονομάζεται «Κλασσικός», για πρώτη φορά καθιερώνονται σπόνσορες σε πλήρη αναντιστοιχία με το πνεύμα του 1983, που ήταν εναντίον κάθε εμπορευματοποίησης.

Θα χρειαστούν τρία χρόνια μέχρι η μετάλλαξη να ολοκληρωθεί. Το 2001 η διοργάνωση αποκτά «Μέγα Χορηγό» την Alpha Bank. Το όνομα του Λαμπράκη φεύγει εντελώς από τον τίτλο και στη θέση του μπαίνει το όνομα μιας… τράπεζας: ο μαραθώνιος στο εξής, και για όσο διαρκεί η χορηγία, μετονομάζεται σε «Κλασσικός Μαραθώνιος Alpha Bank».

Το 2011 είναι σειρά του ΟΠΑΠ να γίνει Μέγας Χορηγός, με μια σύμβαση που έχει διάρκεια ως το 2016. Ο αγώνας λέγεται πλέον «Κλασσικός Μαραθώνιος ΟΠΑΠ», μόνο που ο νέος χορηγός δεν τηρεί καν τα προχήματα πλέον. Στη φετινήπαρουσίαση του Μαραθωνίου αλλά και στα ελληνικά ή αγγλικά κείμενα για το 2012, δεν υπάρχει η παραμικρη αναφορά στον Γρηγόρη Λαμπράκη.

Η πρώτη εξαφάνιση του Γρηγόρη Λαμπράκη

Επιστροφή στο ’63 και στην πορεία ειρήνης. Μόλις ένα μήνα πριν τη δολοφονία του, ο Λαμπράκης είχε πρωτοστατήσει στην οργάνωση της πρώτης Πορείας Ειρήνης με αφετηρία τον τύμβο του Μαραθώνα, εισάγοντας έτσι στην Ελλάδα το ειρηνιστικό κίνημα που βρισκόταν σε πλήρη ανάπτυξη στο εξωτερικό.

Οι αρχές, με μπλόκα σε όλες τις περιοχές από το κέντρο της Αθήνας ως το Μαραθώνα, κατάφεραν να εμποδίσουν (δια του εκφοβισμού ή και συλλήψεων) τους χιλιάδες πολίτες που προσπάθησαν να πάρουν μέρος στην πορεία. (Ανάμεσα στους συλληφθέντες, πολλοί διανοούμενοι και καλλιτέχνες, ανάμεσά τους και ο Μίκης Θεοδωράκης).

Τελικά, μόνο ο Λαμπράκης θα καταφέρει να φτάσει στην αφετηρία, καθώς η βουλευτική του ασυλία καθιστά πιο δύσκολη τη σύλληψή του. Θα ξετυλίξει το διάσημο πλέον πανό και θα ξεκινήσει μόνος. Όχι όμως για πολύ, καθώς λίγο αργότερα οι αρχές θα τον «εξαφανίσουν» προσωρινά. «Κοντά στο Χαρβάτι θα συλληφθεί και ο Λαμπράκης. Στην πραγματικότητα θα απαχθεί, θα επιβιβασθεί βιαίως σε καμιόνι κι αφού τον περιπλανήσουν στα χωριά της Νέας Μάκρης και Μαραθώνα, στο Σούλι, στο Γραμματικό και το Καπανδρίτι, μέσω της οδού Τατοΐου, ύστερα από μια διαδρομή τρεισήμισι ωρών, θα τον εγκαταλείψουν στη Νέα Ιωνία».Πηγή: Γ. Πετρόπουλος, 11/5/2003, Ριζοσπάστης μέσω Νίκου Σαραντάκου).

Η δεύτερη εξαφάνιση του Γρηγόρη Λαμπράκη

Τυπικά ο μαραθώνιος ΟΠΑΠ εξακολουθεί να είναι «αφιερωμένος στη μνήμη του Γρηγόρη Λαμπράκη» – και για να μην είμαστε άδικοι, η ιστοσελίδα στην προμετωπίδα της το αναφέρει. Αλλά και πάλι, χρειάζεται κανείς να ψάξει βαθιά στο σάιτ για να βρει κάτι σχετικό με τον Λαμπράκη. Η μοναδική τελικά σελίδα είναι κάπου εξαφανισμένη – στα ελληνικά, ενώ στα αγγλικά είναι… κενή (coming soon). Τόσοι σπόνσορες, τόση οργάνωση και δεν βρέθηκε ούτε ένας να μεταφράσει τις παραγράφους που αναφέρονται στον Λαμπράκη… Θα αρκούσε μια απλή παραπομπή στο λήμμα της αγγλικής Wikipedia.

(Oι διοργανωτές προφανώς αγνοούν ότι ο Λαμπράκης είναι από τα ελάχιστα πρόσωπα της μεταπολεμικής Ελλάδας που είναι σχετικά γνωστά στο εξωτερικό, και αυτό φυσικά λόγω του Ζ.

Είναι χαρακτηριστικό ότι από την επίσημη αφίσα λείπει όχι μόνο ο Λαμπράκης αλλά και ο διοργανωτής του αγώνα, ο ΣΕΓΑΣ. (Δεν λείπει φυσικά ο ΟΠΑΠ). Το ίδιο ισχύει και με το βίντεο προβολής του αγώνα.

KMA 2013 Trailer_40” από Athens_classic_marathon

Αντιστοίχως, παραμονές του αγώνα το κοινό κατακλύζεται με διαφημίσεις τζόγου, κινητής τηλεφωνίας, αθλητικών ειδών, μεταφορικών εταιρειών, ιδιωτικών νοσοκομείων, αθλητικών ποτών και όλων των άλλων χορηγών, που δήθεν προάγουν το πνεύμα του μαραθωνίου, χωρίς φυσικά την παραμικρή αναφορά στον Λαμπράκη.

Ο «κλασσικός» μαραθώνιος έχει 1 μέγα χορηγό, 6 επίσημους χορηγούς, 7 υποστηρικτές, 10 θεσμικούς συνεργάτες και 6 χορηγούς επικοινωνίας, σύνολο 30 εταιρείες ή φορείς.

Η αλλαγή εποχής συμπαρασύρει και τα πρακτικά ζητήματα της διοργάνωσης. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η μετεξέλιξη του Μαραθωνίου του έφερε νέα ανάπτυξη και δημοφιλία, καθώς επίσης προσέφερε στους συμμετέχοντες νέα κομφόρ. Άξιζε όμως το τίμημα; Ο αγώνας μετατράπηκε σε ένα αμιγές corporate γεγονός, στον αντίποδα κάθε συμβολισμού. Αυτός ο μαραθώνιος δεν έχει σχέση ούτε με τον αρχαίο Μαραθώνιο, ούτε με τον Μαραθώνιο των Ολυμπιακών του 1986, ούτε με την πορεία Λαμπράκη, ούτε καν με τον μαραθώνιο του ΣΕΓΑΣ του 1983.

Καταρχάς, η βασικότερη αρχή σε ένα λαϊκό αγώνα, αυτή της συμμετοχής, καταργείται στην πράξη καθώς η εγγραφή είναι πλέον υποχρεωτική και επί πληρωμή. Στον φετινό μαραθώνιο (της κρίσης) η φθηνότερη συμμετοχή στον αγώνα κοστίζει 25 ευρώ (υπάρχουν επίσης πακέτα με 40 και 90 ευρώ) και 90 ευρώ αν ο δρομέας είναι από το εξωτερικό (!). Ενδιαφέρον παράδοξο: Η λογική του σπόνσορινγκ είναι πως έτσι εξοικονομούνται πόροι για τη διοργάνωση του αγώνα και δεν επιβαρύνονται οι συμμετέχοντες. Εδώ όμως, αντί η συμμετοχή των αθλητών να γίνει εξαιτίας της παρουσίας χορηγών φθηνότερη, από τα 0 ευρώ πήγε στα 25 και τα 90….

1963 – 2013, η επιστροφή του παρακράτους

Και όμως, μισό αιώνα μετά την πορεία ειρήνης και τη δολοφονία Λαμπράκη, ποτέ ξανά η ατμόσφαιρα του ’63 δεν αναβίωσε όσο σήμερα. Την προηγούμενη βδομάδα, λίγες μέρες πριν τη δολοφονία των μελών της ΧΑ, ο Γιάννης Μαυρής, ένας από τους πιο αξιόπιστους και μετριοπαθείς πολιτικούς αναλυτές, μιλούσε στο ThePressProject για «το στοιχείο της καταστολής και [τ]η στρατηγική της έντασης που βλέπουμε να εξελίσσεται. Ζούμε σε συνθήκες εικονικού κοινοβουλευτισμού. Τίθεται θέμα, σαφώς, ενός νέου αυταρχικού κρατισμού, που έχει αναλογίες με το πολιτικό καθεστώς της προδικτατορικής περιόδου».

Υποκλοπές βουλευτών και ακτιβιστών, σίγαση της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης, πολιτικές δολοφονίες, ντε φάκτο παράκαμψη της λειτουργίας της Βουλής με την άκριτη χρήση των πράξεων νομοθετικού περιεχομένου, διείσδυση στοιχείων της ακροδεξιάς στην αστυνομία και το κράτος, επανεμφάνιση μετά από δεκαετίες ακροδεξιών παραστρατιωτικών ταγμάτων που θυμίζουν εκείνα τα τάγματα που έδρασαν στη δολοφονία Λαμπράκη. Ακόμα και το ‘Χάιλ Χίτλερ’ που ακούστηκε στη Βουλή το 2013 έχει το αντίστοιχό του στη Βουλή του 1963, όταν ο Γρηγόρης Λαμπράκης διαπληκτίστηκε με πολιτικό της ΕΡΕ που στη διάρκεια της Κατοχής ήταν συνεργάτης των κατακτητών.

Υπάρχουν βέβαια και διαφορές. Τότε, το 1963, ένας «Τίγρης», ο Μανώλης Χατηζαποστόλου, πήδηξε πάνω στο τρίκυκλο και καταδίωξε τους δολοφόνους του Λαμπράκη. Σήμερα, ένας άλλος «Τίγρης», ο Δημήτρης Μελισσανίδης, ηγείται του νέου ιδιωτικοποιημένου ΟΠΑΠ που σπονσοράρει τον ιλουστρασιόν Μαραθώνιο.