Η Παρασκευή 20 Νοεμβρίου του 1936 ήταν σημαδιακή ημέρα για τον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο. Εκείνο το ξημέρωμα, στις οδομαχίες της Μαδρίτης, o Μπουεναβεντούρα Ντουρούτι –εμβληματική φυσιογνωμία των αναρχικών– έφευγε από τη ζωή χτυπημένος από μια σφαίρα στον θώρακα.

Την ίδια ώρα, μερικές εκατοντάδες χιλιόμετρα νοτιοανατολικά, στο Αλικάντε, η κυβέρνηση των Δημοκρατικών έστελνε στο εκτελεστικό απόσπασμα τον φυσικό ηγέτη των Εθνικιστών Χοσέ Αντόνιο Πρίμο ντε Ριβέρα.

Τα ταραγμένα χρόνια που προηγήθηκαν του πολέμου, στην περιοχή της Καταλονίας, παρακρατικοί «πιστολέρος» δολοφόνησαν περισσότερους από 300 συνδικαλιστές εργάτες.

Ως απάντηση, οι αναρχικοί οργάνωσαν ομάδες που περιφρουρούσαν συγκεντρώσεις και απεργίες οπλισμένες με πιστόλια. Μέσα σε μια τριετία o ακήρυχτος πόλεμος στους δρόμους της Βαρκελώνης άφησε πίσω του περισσότερους από 1.300 νεκρούς και από τις δύο πλευρές. Η πιο δραστήρια από τις αναρχικές ομάδες ήταν αυτή των Σολιντάριος.

Επικεφαλής της ήταν ο Μπουεναβεντούρα Ντουρούτι.

Τον Ιούλιο του 1936 εκδηλώθηκε το στρατιωτικό πραξικόπημα ενάντια στην εκλεγμένη δημοκρατική κυβέρνηση.

Τις πρώτες ώρες οι κυβερνητικές δυνάμεις παρέλυσαν. Οι πρώτοι που απάντησαν ήταν οι μπαρουτοκαπνισμένοι αναρχικοί της Βαρκελώνης.

Πήραν τα όπλα και με τον Ντουρούτι επικεφαλής απέκρουσαν την επίθεση των στρατιωτικών.

Η Καταλονία βρέθηκε υπό τον έλεγχό τους. Μαυροκόκκινες σημαίες κυμάτιζαν παντού. Η Ισπανική Επανάσταση ξεκινούσε.

Λίγες ημέρες αργότερα συγκροτήθηκε η «Φάλαγγα Ντουρούτι», μια μονάδα χιλίων εθελοντών, που συγκρούστηκε με τον Στρατό στο μέτωπο της Αραγωνίας.

Τον Νοέμβριο, ο Ντουρούτι στράφηκε στη Μαδρίτη, θέλοντας να ενισχύσει την υπεράσπιση της πολιορκούμενης πρωτεύουσας.

Εκεί, κάτω από συνθήκες που παραμένουν αδιευκρίνιστες, δολοφονήθηκε, πιθανώς από «φίλια» πυρά.

Ο θάνατός του σήμανε το τέλος του σύντομου καλοκαιριού της αναρχίας: το επόμενο διάστημα οι σταλινικοί επιτέθηκαν με σφοδρότητα στους αναρχικούς, προκαλώντας έναν εσωτερικό εμφύλιο μέσα στον εμφύλιο, που διέσπασε το αντιφασιστικό στρατόπεδο και οδήγησε στην ήττα.

Ο Χοσέ Αντόνιο Πρίμο ντε Ριβέρα ήταν ιδρυτής και ηγέτης της Iσπανικής Φάλαγγας, μιας ένοπλης φασιστικής οργάνωσης.

Σκοπός της ήταν να προστατεύσει μαχητικά τη χώρα από την επελαύνουσα κόκκινη απειλή.

Ωστόσο, αντίθετα απ’ ό,τι θα περίμενε κανείς, ο ίδιος δεν ήταν ένας τυφλός, άξεστος, κήρυκας του μίσους: σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο της Μαδρίτης, μελέτησε Σπένσερ και Μαρξ, ασχολήθηκε με τη λογοτεχνία και την ποίηση.

Τηρουμένων των αναλογιών, ήταν ένας διανοούμενος, ιδεολόγος της άκρας δεξιάς.

Ο παροιμιώδης ρομαντισμός του έκανε ένα δημοσιογράφο να σχολιάσει: «Ο φασισμός σας πηγάζει περισσότερο από τη μεγάλη καρδιά σας, παρά από τη θαυμαστή ευφυΐα σας».

Το ξέσπασμα του Εμφυλίου βρήκε τον Πρίμο ντε Ριβέρα φυλακισμένο σε έδαφος ελεγχόμενο από τους Δημοκρατικούς. Μάταια οι Εθνικιστές προσπάθησαν να τον ελευθερώσουν. Εκτελέστηκε στις 20 Νοεμβρίου.

Ο θάνατος του Πρίμο ντε Ριβέρα επέτρεψε στον αδίστακτο Φρανσίσκο Φράνκο να αναρριχηθεί στην αρχηγία της εθνικιστικής παράταξης.

Κι όταν το 1939 τέλειωσε ο Εμφύλιος, ο δύστροπος και ακαλλιέργητος Φράνκο –για τον οποίο ο Χίτλερ έλεγε ότι προτιμούσε να αφαιρέσει ένα δόντι, παρά να ξανασυζητήσει μαζί του– επέβαλε δικτατορία.

Ηταν η μακροβιότερη στην Ευρώπη, κράτησε έως τον θάνατό του, το 1975. Ο Ντουρούτι και ο Πρίμο ντε Ριβέρα έζησαν και οι δύο μαζί 73 χρόνια.

Ο Φράνκο έζησε 83. Σε μια καθυστερημένη ανταπόδωση της Ιστορίας, πέθανε τα μεσάνυχτα της ίδιας σημαδιακής ημέρας: της 20ής Νοεμβρίου.

*Επίκουρος καθηγητής Κοινωνικής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και συγγραφέας του βιβλίου «Να σηκωθούμε όρθιοι – Η επανάσταση της κοινής λογικής»

http://www.efsyn.gr/arthro/i-istoria-argise-trianta-ennea-hronia