ΤΟ ΠΙΤΣΙΡΙΚΙ

Εδώ Μιλάμε και Γράφουμε Ελληνικά

Δόμνα Σαμίου 1928 – 2012

Οκτωβρίου 12, 2014 pitsiriki1

Εξέχουσα ερμηνεύτρια και ερευνήτρια του δημοτικού τραγουδιού, με διεθνή αναγνώριση.

Η Δόμνα Σαμίου γεννήθηκε στις 12 Οκτωβρίου 1928 στην Καισαριανή, από μικρασιάτες πρόσφυγες γονείς. Ο πατέρας της ήταν ψάλτης στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου, κοντά στην οποία ζούσε η οικογένειά της σ” ένα φτωχικό καλύβι. Μέσα στις δύσκολες συνθήκες της προσφυγιάς είχε τα πρώτα μουσικά της ακούσματα, από τα οποία πήγασε η αγάπη της για την παραδοσιακή μουσική. «Κάθε Κυριακή με έπαιρνε ο πατέρας μου στην εκκλησία. Φορούσα το μοναδικό φόρεμα που είχα και ένοιωθα μεγάλη ευχαρίστηση». Το μόνο παράπονο που είχε η νεαρή Δόμνα ήταν ότι δεν μπορούσε να συμμετάσχει στην εκκλησιαστική χορωδία, επειδή ήταν κορίτσι. «Γιατί δε με γέννησες αγόρι;» παραπονιόταν συχνά στη μητέρα της.

Σε ηλικία 13 ετών ήρθε σε επαφή με τη βυζαντινή και τη δημοτική μουσική. Δούλευε ως υπηρέτρια σ” ένα πλούσιο σπίτι του Κολωνακίου, όταν η κυρά της διέκρινε το ταλέντο της και τη σύστησε στον εθνομουσικολόγο Σίμωνα Καρά. Μαθήτευσε κοντά στον δάσκαλο, όπως τον αποκαλούσε, παράλληλα με τη φοίτησή της στο νυχτερινό Γυμνάσιο.

Ως μέλος της χορωδίας του Σίμωνα Καρά αρχίζει τη συνεργασία της με το Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας (τότε Ε.Ι.Ρ., σήμερα Ε.ΡΑ.), όπου το 1954 προσλαμβάνεται ως μουσικός παραγωγός στο Τμήμα Εθνικής Μουσικής (ΤΕΜ). Από τη θέση αυτή γνωρίζει τους σημαντικότερους λαϊκούς μουσικούς, οι οποίοι συρρέουν στην Αθήνα απ’ όλη την Ελλάδα, λόγω της εσωτερικής μετανάστευσης, και τους οποίους ηχογραφεί για τις εκπομπές της. Έτσι, εξοικειώνεται με όλα τα τοπικά μουσικά ιδιώματα της χώρας. Παράλληλα, κάνει μουσική επιμέλεια σε εκδόσεις δίσκων, θεατρικές εκπομπές και κινηματογραφικές ταινίες.

Το 1962 κυκλοφορεί τον πρώτο της δίσκο με τίτλο Τραγούδια της Στεριάς και της Θάλασσας. «Έβλεπα την κακοποίηση που γινόταν εις βάρος του δημοτικού τραγουδιού, αγανακτούσα και αποφάσισα κάποτε να συνεργαστώ με τον κύριο Πατσιφά που είχε τη Fidelity – Philips, έβρισκα συγκροτήματα γνήσια και κάναμε δίσκους». Το 1963 αρχίζει τα ταξίδια της στην επαρχία για επιτόπιες καταγραφές και συγκέντρωση μουσικού υλικού για το προσωπικό της αρχείο, με δικά της μηχανήματα.

Το 1971 παραιτείται από το ΕΙΡ γιατί «η κατάσταση με τη χούντα ήταν ανυπόφορη. Τα πέταξα όλα στον αέρα. Συντάξεις, ταμεία, όλα…» και αφοσιώνεται στην έρευνα του δημοτικού τραγουδιού. Την ίδια χρονιά («χρονιά-σταθμό» την ονομάζει ή ίδια) αποδέχεται την πρόσκληση του Διονύση Σαββόπουλου και πρωτοεμφανίζεται ως τραγουδίστρια στο νεανικό κλαμπ Ροντέο της Αθήνας (σημερινό Κύτταρο της οδού Ηπείρου), ενώ ακολουθεί η συμμετοχή της στο περίφημο Φεστιβάλ Μπαχ του Λονδίνου, όπου ερμηνεύει δημοτικά τραγούδια, με αφορμή τη συμπλήρωση 150 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση και αποθεώνεται από ένα κοινό που άκουγε κλασσική μουσική. Η Δόμνα Σαμίου κερδίζει τη νέα γενιά και γίνεται γνωστή στο εξωτερικό. «Πέρασε η ντροπή που είχαν για το δημοτικό τραγούδι» δηλώνει σε μια συνέντευξή της.

Aπονομή μεταλλίου από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας (2005)

Το 1976 είναι η ψυχή της τηλεοπτικής εκπομπής της ΕΡΤ Μουσικό Οδοιπορικό, σε σκηνοθεσία Φώτου Λαμπρινού και Αντρέα Θωμόπουλου. Η Δόμνα Σαμίου περιδιαβαίνει την ελληνική επαρχία και καταγράφει τη δημοτική μουσική, σε μία σειρά είκοσι επεισοδίων. Το 1981 ιδρύει τον Καλλιτεχνικό Σύλλογο Δημοτικής Μουσικής – Δόμνα Σαμίου, με σκοπό τη διάσωση και προβολή της παραδοσιακής μουσικής και κυρίως την έκδοση δίσκων και τη διοργάνωση εκδηλώσεων με αυστηρά ποιοτικές προδιαγραφές. Το προσωπικό της αρχείο (1963-2000) περιλαμβάνει 2.500 σπάνιες ηχογραφήσεις, με παραδοσιακά τραγούδια από κάθε γωνιά της ελληνικής επικράτειας.

Από τις αρχές της δεκαετίας του ’70 το έργο της έχει ξεπεράσει τα ελληνικά σύνορα. Δίσκοι της εκδίδονται στη Γαλλία και τη Σουηδία. Επί περίπου σαράντα χρόνια πραγματοποιεί σειρά συναυλιών από την Αυστραλία μέχρι τη Νότια Αμερική, οι οποίες όχι μόνο συγκινούν τους Έλληνες της Διασποράς, αλλά και αποκαλύπτουν στους ξένους μια «ελληνική μουσική δίχως μπουζούκι», όπως γράφτηκε σε κάποια κριτική συναυλίας της στη Σουηδία.

Από το 1994 δίνει μαθήματα δημοτικού τραγουδιού για ενήλικες στο Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Οργάνων της Αθήνας, ενώ πάμπολλες είναι οι πρωτοβουλίες της για τη βελτίωση της μουσικής εκπαίδευσης των μαθητών στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, «αίτημα παιδαγωγικά πρωταρχικό και επιτακτικό» κατά την ίδια. Το 2005 τιμήθηκε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κωστή Στεφανόπουλο, για την προσφορά της στην ελληνική μουσική. Το 2010 αναρτήθηκε στο διαδίκτυο ο ιστότοπος www.domnasamiou.gr, με πολύτιμο υλικό και προσωπικές μαρτυρίες για την ζωή και το έργο της.

Η Δόμνα Σαμίου πέθανε στις 10 Μαρτίου 2012, σε ηλικία 83 ετών.