Ήταν Τρίτη 26 Σεπτέμβρη του 2000 και στην Πράγα εξελίσσονταν μια μεγάλη πανευρωπαϊκή διαδήλωση με σύνθημα «οι άνθρωποι πάνω από τα κέρδη», που ήταν προάγγελος ενός κύκλου μεγάλων διαδηλώσεων ενάντια στην παγκοσμιοποίηση.

Πολλά χιλιόμετρα πιο μακριά, ή καλύτερα πολλά ναυτικά μίλια πιο μακριά, την ίδια ώρα που στην Πράγα, αλλά και στην Αθήνα σε διαδήλωση αλληλεγγύης προς αυτή της Πράγας, κυριαρχούσε το σύνθημα που προαναφέραμε, λίγο έξω από την Πάρο, τα κέρδη έμεναν στον αφρό και οι άνθρωποι πνίγονταν στη θάλασσα.

Ήταν η βραδιά που βούλιαξε το Εξπρές Σαμίνα, που όσοι ταξιδεύαμε χρόνια με αυτό (Πειραιάς, Πάρος, Νάξος, Ικαρία, Φούρνοι, Σάμος) το ξέραμε για πολλά χρόνια με το παλιό του όνομα «Γκόλντεν Βεργίνα».

Πέφτοντας για ύπνο, πρόλαβα ένα έκτακτο και λιτό δελτίο ειδήσεων που ανέφερε ότι υπήρξε πρόβλημα στο πλοίο, του οποίου ήμουν συχνός επιβάτης, αλλά ο νους δεν πήγε στο μέγεθος της τραγωδίας που είχε συμβεί.

Αυτό το ανακάλυψα νωρίς το πρωί πηγαίνοντας για την καθημερινή εκπομπή που είχα τότε στον «Επικοινωνία 94 FM». Εκεί άρχισε το «σφίξιμο», ποιοι ήταν μέσα από γνωστούς, φίλους, συγγενείς, ποιοι έζησαν και ποιοι όχι, πώς κάνεις εκπομπή όταν δεν είσαι «τρίτο πρόσωπο», αλλά άμεσα ενδιαφερόμενος?

Και προφανώς οι απορίες, πώς είναι δυνατόν, ειδικά έχοντας περάσει άπειρες ώρες χαζεύοντας το ραντάρ του συγκεκριμένου πλοίου όταν έπιανε την Πάρο, σε πολλά  χειμωνιάτικα ταξίδια (η τότε συνεργασία μου με την Ικαριακή Ραδιοφωνία ήταν ο λόγος), που λόγω έλλειψης κόσμου στο καράβι, ψάχνεις τρόπο να σκοτώσεις την ώρα.

Έπιανε όχι μόνο τις βραχονησίδες «Πόρτες», αλλά και τις βάρκες που ήταν δεμένες στο λιμάνι.
Προφανώς υπήρχε ανθρώπινη ευθύνη και ολιγωρία, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ένα-ενάμιση μήνα πριν το ναυάγιο είχε παραιτηθεί μέλος του πληρώματος του πλοίου, κάνοντας καταγγελίες για σοβαρά και επικίνδυνα προβλήματα. Όπως επίσης και μετά την πρόσκρουση στις «Πόρτες», διαπιστώθηκαν με τραγικό τρόπο οι ελλείψεις τόσο στα στεγανά του πλοίου – είχαν μείνει ανοιχτά, όσο και στην κακή κατάσταση των σωστικών μέσων που διέθετε.

Στις 20/9/2000 σε τηλεγράφημα του Αθηναϊκού Πρακτορείου Ειδήσεων, διαβάζουμε μεταξύ άλλων ότι: Οσο για την αναφορά-καταγγελία του Α` μηχανικού του πλοίου Α. Σορόκου, στις 21/9/2000 ότι το σκάφος παρουσίαζε σοβαρά προβλήματα, οι τρεις αξιωματικοί υπογράμμισαν πως αμέσως έγιναν δύο γενικές επιθεωρήσεις στο «Σάμινα» και δεν έπεσε στην αντίληψη κανενός, κάτι το μεμπτό.

Λίγες μέρες μετά στις 2/10/2000 ο εκπαιδευόμενος δόκιμος Γιώργος Πατήλας που βρισκόταν στη γέφυρα του «ΣΑΜΙΝΑ» τη μοιραία νύχτα, χωρίς να έχει δικαίωμα συμμετοχής – ως εκπαιδευόμενος – στις εργασίες που γίνονταν, δήλωσε ότι το πλοίο δεν υπάκουε στους χειρισμούς του πηδαλιούχου για να αλλάξει πορεία, όταν είχαν αντιληφθεί ότι πήγαιναν για σύγκρουση με τις βραχονησίδες «Πόρτες».

Ας κάνουμε άλλη μία παρένθεση με το να θυμηθούμε ένα τηλεγράφημα του Αθηναϊκού Πρακτορείου Ειδήσεων της 20/9/2004 (ναι το δικαστικό σκέλος πήρε μερικά χρόνια να ξεκινήσει – έγινε το 2005).

«Παραπέμπονται λιμενικοί γιατί επέτρεψαν τον παράνομο απόπλου του «Εξπρές Σάμινα», δύο μήνες πριν το ναυάγιο»:

Πέντε αξιωματικοί του Λιμενικού παραπέμπονται σε δίκη σε βαθμό κακουργήματος αλλά και πλημμελήματος για παραβάσεις διατάξεων ασφάλειας συγκοινωνιών και συγκεκριμένα γιατί επέτρεψαν τον παράνομο απόπλου του επιβατηγού-οχηματαγωγού πλοίου «Εξπρές Σάμινα» στις 18 Ιουλίου 2000, δύο μήνες πριν το τραγικό ναυάγιο. Ανάμεσά τους και ο πρώην αρχηγός ΛΣ αντιναύαρχος Ανδρέας Συρίγος, καθώς επίσης και οι τότε εκπρόσωποι της πλοιοκτήτριας εταιρίας Κ. Κληρονόμος και Νίκος Βικάτος.

Τότε το μοιραίο πλοίο, σύμφωνα με το πόρισμα του εισαγγελέα Γρηγόρη Πεπόνη πάνω στο οποίο στηρίχθηκε και η παραπομπή σε δίκη των πέντε λιμενικών και των δυο εκπροσώπων της τότε Minoan Flying Dolphin είχε αποπλεύσει χωρίς να είναι εφοδιασμένο με τα απαραίτητα έγγραφα αξιοπλοΐας, αν και ήταν το πρώτο του «ταξίδι» μετά την ετήσια επιθεώρησή του».

Η οργή για το έγκλημα οδήγησε σε μια πρώτη διαδήλωση την Πέμπτη 28 Σεπτέμβρη 2000, με ναυτεργατικά σωματεία και οργανώσεις της νησιώτικης παροικίας της Αθήνας.

Στις 4 και στις 7 Οκτώβρη έγιναν στην Αθήνα συσκέψεις, αρχικά συλλόγων της Ικαρίας και ακολούθως και άλλων νησιωτών. Άλλη μια σύσκεψη έγινε στις 13 Οκτώβρη.

Έμπαινε το ζήτημα μιας μεγαλύτερης κινητοποίησης από την πρώτη την «αυθόρμητη», που να αναδεικνύει το ζήτημα σε όλο του το εύρος.

Θυμάμαι διότι τα γεγονότα αυτά τα είχα ζήσει «από τα μέσα», ότι αποφασίστηκε να γίνει η διαδήλωση όχι στην Αθήνα, αλλά στον Πειραιά, σαν απάντηση στους εφοπλιστές που θεωρούσαν τον κλάδο τους συκοφαντημένο και αποφάσισαν ότι θα έδεναν τα πλοία τους. Τελικά η διαδήλωση έγινε την Παρασκευή 27 Οκτώβρη 2000 και η πίεση της κοινωνίας είχε οδηγήσει την τότε κυβέρνηση να επιτάξει τα πλοία και να σπάσει το εφοπλιστικό λοκ άουτ.

Την απόφαση για κινητοποίηση στον Πειραιά, ακολούθησε η προετοιμασία, με ψηφίσματα από συνέδρια (πχ της ΓΕΝΟΠ ΔΕΗ), Δήμους, σωματεία, κλπ

Η διαδήλωση ήταν εμπειρία ζωής για τους περίπου 800 που συμμετείχαν (σε σημαντικό βαθμό σύλλογοι της Ικαρίας, αλλά και από άλλα νησιά, ναυτεργάτες και λίγα σωματεία εκτός αυτού του κλάδου).  Η συγκέντρωση έγινε έξω από την ΗΣΑΠ, και η διαδήλωση πέρασε και έξω από τη ναυτιλιακή εταιρία (θυμίζω την αυτοκτονία του Σφηνιά που ήταν ο υπεύθυνός της) και μετά πηγαίνοντας στο σημείο που έδενε το πλοίο, κάτω από αεράκι και με το φωτισμό του λιμανιού, που δημιουργούσε τη «σκηνοθεσία» στο τοπίο, έγινε προσκλητήριο νεκρών και πετάχτηκαν στεφάνια στη θάλασσα. Σκηνές που πολλοί βλέπουν σε παλιές ελληνικές ταινίες, δυστυχώς όμως εκεί ήταν αλήθεια.

Στις 19 Νοέμβρη – Κυριακή, που ήταν τα 40, έγινε το μνημόσυνο στον Πειραιά, με παρουσία εκτός από τους συγγενείς και αρκετών «θεσμικών», από αυτούς που είχαν κατά καιρούς ψηφίσει όλα τα εφοπλιστικά προνόμια και ακολούθησε διαδήλωση έξω από το ΥΕΝ, πιο «μουγκή» από την διαδήλωση στο λιμάνι. Υπήρξαν και πολλές ανθρώπινες ιστορίες που έγιναν γνωστές και δεν είναι της στιγμής να τις πούμε γιατί θα άλλαζε το κέντρο βάρους της παρούσας ανάρτησης.

«Φυσικά» δεν έλειψαν και τα «τηλεδικεία – ναυτοδικεία», που οδήγησαν την ομοσπονδία των δημοσιογράφων, την ΠΟΕΣΥ να βγάλει ανακοίνωση στην οποία ανέφερε μεταξύ άλλων: «Η ΠΟΕΣΥ συγχαίρει από τη μία τους δημοσιογράφους όλων των μέσων επικοινωνίας που προσπάθησαν από την πρώτη στιγμή να φωτίσουν όλες τις πραγματικές και δραματικές πτυχές των δύο ναυαγίων. Ταυτόχρονα, στηλιτεύει τις διάφορες εκπομπές και τις «τηλεοπτικές δίκες» στις οποίες συνήγοροι των εμπλεκομένων στην υπόθεση επιδίωκαν συστηματικά να στρέψουν τις έρευνες προς τη δική τους κατεύθυνση».

Εκείνο τον καιρό, του ναυαγίου του Σαμίνα, έγινε και συνέντευξη Τύπου των ναυτεργατικών σωματείων (ακόμα την έχω στο αρχείο ήχου που διατηρώ) με θέμα να μην δέχεται το πλήρωμα κατηγορίες με ισοπεδωτικό τρόπο. Το επιχείρημα ήταν ότι μεταξύ των πνιγμένων ήταν και μέλη του πληρώματος, μερικοί εκ των οποίων βρέθηκαν με τα εσώρουχα αφού ήταν εκτός βάρδιας και είχαν πάει για ύπνο στις καμπίνες τους.

Τα χρόνια που ακολούθησαν μπήκαν στη γραμμή καλύτερα πλοία, αλλά και αυτό δεν κράτησε πολύ, αφού και προβλήματα συχνότητας δρομολογίων ξαναδημιουργήθηκαν και επαναδρομολογήθηκαν υπέργηρα και προβληματικά πλοία. Πχ τα πλοία που παράτησε ο Αγούδημος και όταν βάρεσε κανόνι η εταιρία οδηγήθηκαν στα διαλυτήρια της Τουρκίας, με λεφτά των Ελλήνων φορολογουμένων, ή το European Express της NEL, που η δρομολόγησή του δημιούργησε πληθώρα αρνητικών σχολίων στις τοπικές κοινωνίες των νησιών, ή το Corsica Express, που αν και ταχύπλοο και νέας γενιάς πλοίο, αποσύρθηκε γρήγορα υπό το βάρος οικονομικών προβλημάτων, ή ο Αίολος και αυτός ταχύπλοο και νέας γενιάς πλοίο της ΝΕL, που βρέθηκε αντιμέτωπος με οικονομικά προβλήματα, πολύ πριν εγκαταλείψει η εταιρία το «Μυτιλήνη» στο Καρλόβασι, με τους ναυτεργάτες απλήρωτους.

Θυμίζω και τις κινητοποιήσεις του 2012 στο νομό Σάμου για το «Ιεράπετρα», αλλά και για το Aqua Maria στη Λήμνο, με κεντρικό θέμα των τοπικών κοινωνιών την αξιοπλοΐα τους.

Για το ναυάγιο του Σαμίνα, πράγματι φυσικά πρόσωπα τιμωρήθηκαν, αλλά οι αιτίες παρέμειναν αφού και στις μέρες μας ταξιδεύουν πλοία που απέχουν πολύ από το να χαρακτηριστούν αξιόπλοα, αλλά και τα άλλα, τα «καλά», έχουν λιγοστέψει τα δρομολόγιά τους, με αποτέλεσμα να υπάρχει σοβαρό πρόβλημα στην ακτοπλοϊκή σύνδεση των νησιών, ειδικά το χειμώνα.

Αν λοιπόν θέλουμε να δείξομε ότι οι θυσίες των 82 ανθρώπων δεν πήγαν χαμένες και αν θέλει κανείς να τιμήσει τη μνήμη τους, δεν μπορεί παρά να συνεχίσει την προσπάθεια για να αλλάξει ρότα η ακτοπλοΐα και να μην επαναληφθούν τέτοια εγκλήματα. Βασική προϋπόθεση για όλα αυτά, είναι να μην ξεχνάμε….

Φωτο: αρχείο ΑΠΕ/ΜΠΕ και προσωπικό αρχείο

Κείμενο: Νάσος Μπράτσος

http://ikariaki.gr/15-chronia-apo-to-navagio-tou-expres-samina/